Roman
Forfattar: Gunstein Bakke
Forlag: Oktober
Den dramatiske forteljinga om ei trafikkulykke er bakgrunnen for refleksjon kring fenomen som fart, trafikk, bil, maskin, olje – alt det som pregar tida vår så sterkt.
«Eg tok kroppen din ut av vraket, eg kjende deg ikkje, men eg la deg på bakken og samla deg i hop. Eg hjelpte med å få ut jentene dine, og eg håper dei ein dag får oppleve noko som er like godt som dette er vondt. Like rett som dette er gale» skriv forteljaren i den merkelege romanen «Maud og Aud» av Gunstein Bakke. Året er 1981. Ruth Bore, geolog, jobba for Phillips Petroleum. Gift med vegingeniør Jon Berre var ho, og med to tvillingsøstrer i baksetet var dei på veg til sin første familiebilferie i Danmark då ulukka hende. Ruth døyr på staden. Mannen og dei to borna, Maud og Aud, «heng i tynne trådar av liv, heng i tynne trådar av død» på sjukehuset. Dei har endra status frå «levande» til «overlevande».
I den vidare handlinga er det Jon Berre og Aud som blir sentrale. Jon som rådgjevar i eit departement som har med trafikk å gjere, eit departement som gjennom åra får mange nye namn. Aud som radioreportar i helikopter over hovudstaden, ho overvakar trafikken og gjev meldingar om omkøyringsvegar, pludrar saman med andre programleiarar, og får etter kvart ein praktikant å spele saman med, Lovall, 17 år og kåt på vaksen kvinne. Vi er i samtida no, og handlinga i romanen blir meir og meir merkverdig og utydeleg. Det dukkar stadig opp nye personar, nokon får namn, andre berre eit yrke. Og Jon heiter framleis berre Berre til etternamn, for med dette å ha sagt at forfattaren leikar seg med språk på mange plan, også i namngjevinga. Ministeren for trafikk heiter mot slutten Time, og når han lanserer ein ny plan for trafikkavvikling rundt Oslo, den som avløyser Oslo 3 –planen, så heiter den sjølvsagt Time-planen. Ok?
Gunstein Bakke har skrive ein roman om trafikk. Om det moderne mennesket og korleis vi gror saman med bilen, korleis bilen, og maskinane, blir ein del av kroppen vår – eller motsett. Eg har alt nytta ordet «merkeleg» om denne romanen. Den som søkjer ei logisk forteljing frå side ein til side 200 skal ikkje lese dette. Men søkjer ein innsikt i vår eiga tid, våre medvitne eller umedvitne tankar kring det å vere reisande menneske i 2011, det å forbrenne fossile drivstoff i dag, det å late seg blinde av farten, å trasse naturkreftene og gje seg framsteget ukritisk i vald – då er dette ei bok å gje seg i kast med. Og søkjer ein innsiktsfull leik med språk og ord, innskott av essayistisk karakter som gjev undring og forståing samstundes som dei anten irriterer eller kallar på smilet, så er dette ei tilråding. Ja, sjølv den som søkjer kriminalforteljinga, eller skrekk-scenarioet frå sci-fi-litteraturen, kan finne ting å gle seg over her.
Her er mange avstikkarar, til dømes til den første hjartetransplantasjonen i Sør-Afrika, til Dianas død i ein tunnel i Paris, til bjørnejakt og anna jakt i norske skogar, til brønndreparen Boots Hansen som sløkte blowouten på Bravo-plattforma: «This is a crime on time. Om ein verkeleg kunne høyre, skulle brennande olje høyrast ut som ein encyklopedi.» Vi møter bilen som dyr, som utemja og farleg, vi møter bilen som stad for sex og lyst, og vi får den eigentlege forklaringa på namnet til eit visstnok svært populært radioprogram: Autofil tyder Sjølvkjær» – altså den som elskar seg sjølv. Så fekk vi den.
Dette er ein svært rik roman, ikkje av dei enklaste, men den som les og som orkar det heile, vil få løn for strev. Til og med Arne Garborg tittar innom mot slutten. Berre vent og sjå.